موزه ملی ملک در سال 1316 خورشیدی توسط حسین ملک برپا شد و به‌عنوان نخستین موزه-کتابخانه‌ی وقفی ایران شناخته می‌شود. حاج حسین ملک واقف و بنیانگذار این مجموعه در سال 1250 خورشیدی در تهران به‌دنیا آمد.کتابخانه‌ایی که ملک از حدود سال 1278 تهیه کرد ابتدا در مشهد مستقر بود و سپس به‌خانه‌ی پدری او در بازار بین‌الحرمین تهران منتقل شد تا در اختیار اهل فضل و دانش قرار گیرد. آنگاه در سال 1316 تقدیم آستان امام‌رضا علیه‌السلام شد. کتابخانه و موزه‌ی ملی ملک تا سال 1375 در خانه ملک فعالیت می‌کرد و از آنجایی که حاج‌حسین تصمیم داشت فضای موزه را گسترش دهد در سال 1323 قطعه زمین بزرگی را در باغ‌ملی تهران برای ساختمان جدید کتابخانه و موزه وقف کرد.
عمر فانی به‌حاج حسین فرصت نداد ساخت موزه را در زمین جدید آغاز کند اما آستان قدس‌رضوی طراحی و بنای ساختمان جدید موزه را در سال 1364 آغاز کرد و در 1375 به‌پایان برد. این موزه زیر نظر مستقیم تولیت آستان قدس رضوی اداره می‌شود. کتابخانه‌ی ملی ملک با دارا بودن نوزده‌هزار نسخه‌ی خطی نادر و نفیس یکی از شش گنجینه‌ی بزرگ نسخ خطی ایران است. بخش اعظم و اصلی نسخ خطی مجموعه ملک در مخزن کتابخانه و تعداد اندکی در موزه نگهداری می‌شود. علاوه بر این‌ها هزاران کتاب چاپی، مجله و چاپ سنگی نیز در کتابخانه مجموعه نگهداری می‌شود.
موزه‌ی ملک که در کنار کتابخانه تعبیه شده است دارای هفت قسمت است که عبارتند از 1- مجموعه‌ی خوشنویسی، در این بخش آثاری از نامدارترین هنرمندان خوشنویس ایران زمین از جمله علیرضا عباسی، میرعماد (بزرگترین خوشنویس خط نستعلیق)، احمد نیریزی (خوشنویس خط نسخ و کاتب قرآن)، درویش عبدالمجید طالقانی، میرزا غلامرضا اصفهانی ، یاقوت مستعصمی و بسیاری دگر نمایش داده شده است؛ 2- مجموعه‌ی فرش، در این قسمت تعدادی از فرش‌های نفیس دستبافت ایرانی نمایش داده شده است؛ 3- مجموعه‌ی بانو ملک، شامل تابلوها و آثار به‌جا مانده از دوران قاجار است که توسط عزت‌الملک ملک فرند حاج‌حسین به‌موزه تقدیم شده است؛ 4- مجموعه‌ی تمبرها؛ 5- مجموعه‌ی هنر لاکی، هنر لاکی نوعی نقاشی یا تصویرسازی است که در دوران قاجار به‌اوج شکوفایی رسید. از این نوع نقاشی بر روی قلمدان، قاب آینه و اشیای دیگر نیز استفاده می‌شده است؛ 6- مجموعه‌ی تابلوهای نقاشی 7- مجموعه‌ی سکه.
